سیستم های پیشران یکی از نکات مهم و کلیدی در صنعت هر کشور بویژه در بخش نظامی محسوب می شود به گونه ای که از از برخی جهات، دستیابی به تکنولوژی های خاص در آن، از اهمیت بسیار بالا و استراتژیک برخوردار است. در طول تاریخ با پیشران های مختلفی مثل موتورهای بخار، زغالی ، دیزلی و هسته ای رو به رو بوده ایم. امروزه پیشران های دیزل ترکیبی از جمله مهم ترین سامانه های پیشران در جهان محسوب می شود که گونه های مختلفی داشته و در وسایل مختلفی از قطار و زره پوش ها گرفته تا شناورهای کوچک و بزرگ مورد استفاده است.

موتورهای دیزل، به انواع گسترده‌ای از موتورها گفته می‌شود که بدون نیاز به یک جرقه الکتریکی می‌ توانند ماده سوختنی را شعله‌ور سازند. در این موتورها برای شعله‌ور ساختن سوخت از حرارت‌ های بالا استفاده می‌شود. به این شکل که ابتدا دمای اتاقک احتراق را بسیار بالا می‌برند و پس از اینکه دما به اندازه کافی بالا رفت ماده سوختنی را با هوا مخلوط می‌کنند.

نمایه کلی از یک موتور دیزل

برای سوزاندن یک ماده سوختی به دو عامل حرارت و اکسیژن نیاز است. اکسیژن از طریق مجاری ورودی موتور وارد محفظه سیلندر و سپس بوسیله پیستون فشرده می شود. این فشردگی آنچنان زیاد است که باعث ایجاد حرارت بسیار بالا شده، سپس عامل سوم یعنی ماده سوختنی به گرما و اکسیژن افزوده می‌شود که در نتیجه آن سوخت شعله‌ور خواهد شد.

ایران هم به جمع دیزلی ها پیوست

اما پس از مدتها، خبری خوب در حوزه دستاوردهای دفاعی منتشر و در حاشیه ششمین نمایشگاه بین المللی حمل و نقل ریلی، از موتور دیزل ملی کشور با توان ۱۳۰۰ اسب بخار در دو نوع گازوئیلی و دوگانه سوز رونمایی شد. به گفته وزیر دفاع در این مراسم، موتور دیزل ملی کاربردهای گسترده‌ای در مصارف ریلی، جاده‌ای، دریایی و نفت و نیرو و دفاع دارد و وزارت دفاع نیز به عنوان یکی از بهره برداران در حوزه دفاع با این کار به ویژه در حوزه دریایی و زرهی یک گام بلند در خودکفایی برداشت.

پیشران ۱۳۰۰ اسب بخاری ساخت ایران

در اولین گام برای حمایت از این محصول بومی نیز وزارت راه و شهرسازی ۱۰ دستگاه از این موتور را از وزارت دفاع پیش خریده کرد که احتمالا از این موتورها در بخش حمل و نقل ریلی استفاده خواهد شد.

قلب جدید برای تانک یا شناورهای ایرانی؟

اما اینکه این موتور چه استفاده هایی خواهد داشت و کدام بخش های نظامی می توانند از آن استفاده کنند، به ۲ کلید واژه مطرح شده در این مراسم یعنی “زرهی” و “دریایی” باز می گردد.یکی از کاربری هایی که از این پیشران جدید می توان داشته باشد نصب بر روی قایق های تندرو است. به طور معمول نسل جدید قایق های تندرو ایرانی می توانند تا ۲ موتور را با خود حمل کرده و مجموع دو پیشران ۱۳۰۰ اسب بخاری در مجموع قدرتی در حدود ۲۶۰۰ اسب بخار را برای شناور مورد نظر فراهم کند. برای نمونه شناور سراج که کپی ایرانی از بلید رانر انگلیسی است از دو موتور دیزلی استفاده می کند که هر کدام ۱۵۰۰ اسب بخار توان دارند. در مجموع قدرت ۱۳۰۰ اسب بخار، سرعتی در حد شناورهای فوق سریع مسابقه ای را در اختیار قایق های موشک انداز سپاه قرار می دهد.

در عین حال بخش شناورهای تفریحی و غیرنظامی تا تناژ حدود ۶۰۰ تن را نیز می توان با استفاده از دو موتور ۱۳۰۰ اسب بخاری برای حرکت در سرعت های پایین مجهز کرده و به مشتری های مورد نظر تحویل داد.

اما جبهه دیگر تحول، بخش زرهی کشور است چراکه مسئله پیشران برای ناوگان تانک از جمله مشکلات قدیمی برای رسته زرهی در کشور ما محسوب می شود. در دوره پیش از انقلاب اسلامی، تانک چیفتن از انگلستان خریداری شد که به دلیل عدم قدرت مناسب نسبت به وزن تانک مشکلات زیادی را برای قوای زرهی ایران خصوصا در سالهای جنگ تحمیلی ایجاد کرد. در سالهای بعد از جنگ صنایع دفاعی کشور در قالب پروژه “مبارز” به تعویض موتور تانک های چیفتن اقدام کرد.

به طور کلی ترکیب تانک های روسی، آمریکایی و انگلیسی موجود در نیروهای مسلح عمدتا از موتورهای با توان زیر ۱۰۰۰ اسب بخار بهره می برند. با توجه به صحبت وزیر دفاع مربوط به استفاده از این موتور در بخش زرهی به نظر باید شاهد یک جهش بزرگی در بخش پیشران تانک باشیم.

پیشران ۱۲۰۰ اسب بخاری تانک چلنجر

به صورت کلی امروزه تانک های بسیار سنگین از پیشران های بالای ۱۰۰۰ و ۱۲۰۰ اسب بخار استفاده می کنند. برای نمونه  تانک انگلیسی چلنجر از موتورهای ۱۲۰۰ اسب بخاری و تانکهای آبرامز آمریکا و مرکاوای رژیم صهیونیستی از موتور ۱۵۰۰ اسب بخاری بهره می برند. این تانک ها عمدتا در رده وزنی بالای ۶۰ تن قرار دارند.

پیشران دیزل ۱۵۰۰ اسب بخاری تانک مرکاوا ۴

موتور دیزل ایرانی از نوع V12 بوده و البته اطلاعات زیادی از آن منتشر نشده است اما میزان قدرت و سایز موتور مشخصا نشان دهنده دو نکته است: یا طرح ارتقاء بسیار سنگینی در بخش زرهی در جریان است که به چنین موتور قدرتمندی نیاز پیدا شده یا به صورت کلی، تولید تانک جدیدی با مقدورات جدید، می تواند در دستور کار باشد.

ذکر این نکته در اینجا مهم است که برای نمونه روی تانک انگلیسی چلنجر که با سرمایه گذاری ایران در انگلیس ساخته شد و به نوعی مدل پیشرفته تر از چیفتن محسوب می شد، نهایتا موتور ۱۲۰۰ اسب بخاری نصب شد و حالا استفاده از موتور ۱۳۰۰ اسب بخاری، می تواند نشان از طرح های بسیار بلند پروازانه و افق های بزرگ در آینده، در بخش زرهی کشور باشد.

البته بایستی به نکاتی درباره استفاده موتور ایرانی در بخش زرهی نیز اشاره کرد. بر اساس تصاویر منتشر شده و در مقایسه با موتورهای استاندارد تانک موجود در جهان، سایز نمونه ایرانی اندکی بزرگتر است و به نظر برای استفاده در بخش زرهی باید تغییراتی در این موتور ایجاد شود. برای نمونه بخش خنک کننده که معمولا روی موتورهای تانک سوار می شود در صورتی که روی همین موتور به صورت استاندارد نصب شود اندازه آن را بسیار بزرگ کرده و استفاده از آن را در هر تانکی بسیار سخت می کند.

نمونه این کار و ساخت موتورهایی با توان بیشتر در اندازه کمتر، پیش از این نیز در دنیا سابقه داشته که در این میان می توان به مدل بسته قدرت EuroPowerPack اشاره کرد که در  مدل صادراتی تانک چلنجر نصب شده و علیرغم اندازه کوچک تر نسبت به مدل اولیه که قدرت آن ۱۲۰۰ اسب بخار است، قدرت این مدل به ۱۵۰۰ اسب بخار افزایش پیدا کرده است. البته با حل شدن مشکلات اصلی طراحی و ساخت این موتور پرقدرت و استراتژیک، حل سایر اجزا آن کار سختی نبوده و این بار متخصصان صنایع دفاعی کشور، کاری بزرگ برای تجهیز بخش های مختلف نیروهای مسلح؛ از دریایی تا زرهی انجام داده اند که تا سالها، کشور را در این حوزه بی نیاز خواهد کرد.